Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία: η ιδέα τής γυναικείας εκπαίδευσης και η προσφορά διακεκριμένων γυναικών από τη σύσταση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα
Η προσφορά διακεκριμένων γυναικών από τη σύσταση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα
Υπεύθυνες Καθηγήτριες: Σ. Κοντονίκα, Μ. Μηλιδώνη
Προς: Κα Αγγελική Παναγιωτάτου
Αθήνα, 10 Μαρτίου 2021
Αξιότιμη κυρία Παναγιωτάτου,
Είμαστε δύο 14χρονα κορίτσια, μαθήτριες του Αρσακείου, που η ιστορία σας μας συγκίνησε πολύ και προκάλεσε τον θαυμασμό μας. Είναι μεγάλη τιμή για μας, που μέσω αυτής της επιστολής απευθυνόμαστε σε μία Αρσακειάδα, που ήταν και η πρώτη γυναίκα απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών!
Αρχικά, θα θέλαμε να αναφερθούμε στο γεγονός ότι σε μία ανδροκρατούμενη κοινωνία και σε μία εποχή, κατά την οποία η θέση της γυναίκας ήταν τόσο υποβαθμισμένη- οφείλουμε να ομολογήσουμε πως μας εξέπληξε δυσάρεστα η επικρατούσα τότε άποψη πως «η μόνη επιστήμη για τη γυναίκα είναι η μαγειρική»- εσείς καταφέρατε να πραγματοποιήσετε το όνειρό σας και, μάλιστα, με επιτυχία! Μείνατε προσηλωμένη στον στόχο σας και γίνατε παράδειγμα προς μίμηση για πολλές άλλες γυναίκες στον χώρο της επιστήμης.
Διαβάσαμε ότι κατάγεστε από το όμορφο νησί της Κεφαλονιάς και ότι η οικογένειά σας ήταν ευκατάστατη. Καταλαβαίνουμε πως αυτό θα έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να λάβετε ένα υψηλό επίπεδο μόρφωσης, αφού φοιτήσατε κι εσείς στο σχολείο μας, το Αρσάκειο, όπως και στη Σχολή Γαλλίδων Καλογραιών. Ήσαστε τυχερή που μπορούσατε «να στηριχτείτε» στον πατέρα σας, ο οποίος υποστήριξε και την τολμηρή επιλογή σας να εγγραφείτε στην Ιατρική Σχολή. Βέβαια, γνωρίζουμε πως στον δρόμο σας συναντήσατε πολλές δυσκολίες, με πρώτη την απόρριψη της αίτησης που κάνατε, γιατί δεν είχατε τελειώσει το Γυμνάσιο. Όμως εσείς, αποφασισμένη να εκπληρώσετε το όνειρό σας, εξετάσατε τη νομοθεσία και διαπιστώσατε ότι πουθενά δεν αναφερόταν ρητά ότι ήταν απαγορευμένο σε μία μαθήτρια να δώσει εξετάσεις για να περάσει στο Πανεπιστήμιο! Κι έτσι, επανήλθατε με την αίτησή σας, η οποία έγινε δεκτή. Μετά τις εξετάσεις, προς έκπληξη των περισσοτέρων, πετύχατε την εισαγωγή σας στην Ιατρική Σχολή. Βέβαια, η επιτυχία για την οικογένεια Παναγιωτάτου ήταν διπλή, καθώς μαζί με σας, πέρασε και η αδερφή σας! Πόση ικανοποίηση θα πρέπει να νιώσατε…
Οι σπουδές σας κράτησαν 4 χρόνια, αλλά σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον τα εμπόδια ήταν πολλά… Διαβάσαμε με λύπη αυτό που είπε ο κ.Παπαντωνίου («Με την δεσποινίδα Παναγιωτάτου ήμουν συμφοιτητής. Ενθυμούμαι ότι προς αποφυγήν ταραχών έμπαινεν εις το μάθημα ταυτοχρόνως με τον καθηγητήν. Αλλά οι φοιτηταί ήτο αδύνατον να κρατηθούν και το δαιμόνιον της ελληνικής βαρβαρότητος προκαλούσε πάντοτε μίαν στιγμιαίαν συμφωνίαν μπαστουνοκρουσίας. Η κόρη αυτή εν τούτοις, είχε την ανδρείαν να σπουδάση ποδοκροτουμένη επί τέσσερα χρόνια.») και ειλικρινά, απορούμε πού βρίσκατε τη δύναμη να προχωρήσετε ακλόνητη! Και όχι μόνο τότε, αλλά και στη μετέπειτα ζωή σας, με το σοβαρό οικονομικό πρόβλημα που προέκυψε και αναγκαστήκατε να εγκατασταθείτε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ή με τον θάνατο της αδερφής σας, που θα πρέπει να ήταν βαρύ πλήγμα για εσάς… Όμως δε λυγίσατε! Αντιθέτως, αφοσιωθήκατε στη μελέτη των επιδημιών της Χολέρας και της Πανώλης. Μάλιστα, γράψατε γι’ αυτές τις ασθένειες δύο επιστημονικές πραγματείες, για τις οποίες τιμηθήκατε από την Αιγυπτιακή κυβέρνηση με το παράσημο του τάγματος του Νείλου.
Οι επιτυχίες που ακολούθησαν, ευτυχώς, δικαίωσαν τον αγώνα και τις προσπάθειές σας! Το 1908 κληθήκατε να διδάξετε στην Αθήνα Επιδημιολογία. Ξέρετε πόσο χρήσιμη θα μας ήταν η γνώμη σας και πόσο πολύτιμη η εμπειρία σας σήμερα, που ζούμε υπό το κράτος της παγκόσμιας πανδημίας του κορωνοϊού; Μία ασθένεια, που πολύ επιθετικά σκοτώνει καθημερινά χιλιάδες συνανθρώπους μας και με την οποία, ακόμα και οι ειδικοί επιστήμονες, έχουν σαστίσει… Σίγουρα, κ. Παναγιωτάτου, ως η πρώτη Υφηγήτρια της Ιατρικής Σχολής το 1908, η πρώτη έκτακτη καθηγήτρια της Υγιεινής και Τροπικής Παθολογίας το 1938 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, η πρώτη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής «τιμής ένεκεν» το 1947 και η πρώτη γυναίκα επιστήμων, που έγινε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1950 θα μπορούσατε να μας βγάλετε από πολλά επιστημονικα -και όχι μόνο- αδιέξοδα.
Με βάση αυτά που διαβάσαμε για εσάς, έχουμε, δικαίως, διαμορφώσει την εικόνα μίας πολύ άξιας γυναίκας, που ενώ έζησε σε δύσκολες εποχές, με το πείσμα που τη διέκρινε συνέχισε να ονειρεύεται και να παραμένει πιστή στους στόχους της. Θα αποτελείτε πάντα παράδειγμα προς μίμηση για μας!
Με εκτίμηση,
Κατερίνα Σιψά
Έρση Τσούγια